Jedan od najznamenitijih centara u BiH je, bez sumnje, Stara pravoslavna crkva na Baščaršiji.
Ona vijekovima svjedoči o Sarajevu kao posebnom gradu, od davnina poznatom kao multietnički, multikulturalni i multireligijski centar Evrope koji svijetu može poslužiti kao uzor jer, samo u Sarajevu, u krugu od nekoliko stotina metara, smješteni su vjerski objekti jevreja, katolika, pravoslavaca i muslimana: Sinagoga, katedrala, pravoslavna crkva i džamija.
Sarajevo je svoje “ja” sačuvalo i u najtežim vremenima – danima opsade. Nažalost, nakon rata devedesetih godina, u kojem je Sarajevo četiri godine bilo u obruču srpskih i snaga JNA, veliki broj Srba je napustilo grad na obalama Miljacke; neki su otišli u Srbiji, a mnogi su razasuti širom svijeta. Jedan dio njih je raseljen na području damašnje Republike Srpske odmah nakon Dejtona kada je reintegracijom veći dio Sarajeva pripao Federaciji BiH.
Ono Srba što je ostalo u Sarajevu, jer nije upalo u zamsku nacionalnih podjela, njeguju svoju tradiciju I proslavljaju svoje praznike. Tako su pravoslavni vjernici i Srpska pravoslavna crkva (SPC) obilježili o ovogodišnji najradosniji hrišćanski praznik, dan rođenja Isusa Hrista – Božić.
Svečano je bilo i u jednoj od najstarijih građevina u Sarajevu – Staroj Pravoslavnoj crkvi, odnosno, Crkvi svetih arhanđela Mihaila i Gavrila.
Nastala je u vrijeme vladavine Osmanskog carstva i uprave Gazi Husrev-bega, poznatog i kao velikog graditelja. Za njenu gradnju se veže i jedna legenda u kojoj se navodi da je Gazi Husrev-beg pristao na molbu sarajevskih pravoslavaca da izgrade crkvu, ali uz uvjet da građevina bude jednostavna i da pokriva isključivo prostor veličine volovske kože.
Jedan mudri starac dosjetio se tada da izreže kožu na tanke kaiševe i označi zemljište njima koliko je potrebno kako bi se ispunili zahtjevi za veličinom, ali i begov uvjet. Gazi Husrev-bega je obradovala ova domišljatost i kreativnost pa je dozvolio gradnju crkve u proporcijama u kojima je poznata danas.
U toku svoje historije Crkva je više puta gorjela, ali je svaki put obnavljana, pa je zadržala autentični izgled. Zadnji put je iz temelja obnovljena 1726. godine.
Uz Crkvu se nalazi i Muzej Stare pravoslavne crkve, osnovan 1889. godine, a koji se, po vrijednostima ikona koje posjeduje, smatra jednim od najznačajnijih pravoslavnih muzeja u svijetu. U njemu se čuvaju i veoma vrijedni rukopisi, od kojih je najpoznatiji novokanon (zakonik) Sarajevska krmčija iz 1307. godine, te zbirka starog novca, odjeće, oružja…
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine 2016. godine odlučila je da Crkvu svetih arhanđela Mihaila i Gavrila u Sarajevu proglasi nacionalnim spomenikom.
Prema riječima sveštenika Vladislava Topalovića Stara Pravoslavna crkva na Baščaršiji spada u jednu od najstarijih građevina u Sarajevu i “ona u kontinuitetu postoji već čitav jedan milenijum”.
SPC i vjernici, Božić slave tri dana. Drugi dan Božića je Sabor Presvete Bogorodice, u znak zahvalnosti što je rodila Spasitelja, dok se trećeg dana slavi Sveti Stefan.
Pored SPC, Božić 7. januara proslavljaju Ruska pravoslavna crkva, Jerusalimska patrijaršija, Sveta Gora, starokalendarci u Grčkoj i egipatski Kopti, koji poštuju julijanski kalendar. (Naj portal)
